کلیدر کتابی است که راوی یک زندگی قدیمی است اما کهنه نمی شود. از چشم نمی افتد. خسته ات نمی کند. چه چیزی باعث شده تا 3000 صفحه کتاب را با عشق بخوانیم و وقتی تمام شد، قلبمان جای خالی اش را حس کند. کلیدر پروژه یک سال و دو سال نیست! برای نوشتن آن بیش از 10 سال زمان گذاشته شده؛ برای همین است خواندنی است. نه آن که به زور کلمات کنار هم قرار گرفته باشند. برعکس! کلمات به زیبایی تمام دست در دست هم داده اند تا کتاب کلیدر را برای ما خواندنی کنند.

چرا باید رمان کلیدر را بخوانیم؟

راستش خواندن کتاب کلیدر کار هر کسی نیست. باید شوق داشته باشید به دانستن! دانستن تاریخ ایران، دانستن مناسبت های قومی، دانستن وضعیت معیشتی جامعه روستایی پس از جنگ جهانی دوم. اما کلیدر فقط روایت تاریخی ندارد، تکرار احساساتی است که همیشه و بارها شنیده ایم اما باز هم جدید است. موضوع عشق! عشقی که آدم را تا پای مرگ می برد. عشقی که تکراری ترین واژه اما همیشه جدید و به گونه ای است که انگار برای هر کسی متفاوت است. روابط بین آدم ها در این داستان و احساسات درونی هر فردی به زیبایی تمام نگاشته شده است. دل نگرانی های یک مادر، حسادت های یک زن، ترس های درونی یک مرد، تملق و ریاکاری هایی که شرایط ایجاد می کند. شجاعتی که عشق به آدم ها می دهد و … در لابه لای این کتاب مشخص است.

آشنایی با محمود دولت آبادی نویسنده این اثر

مشهورترین اثر محمود دولت آبادی رمان 10 جلدی کلیدر است. دولت آبادی نویسنده معاصر در سال 1319 چشم به جهان گشود و توانست با آثار خود جوایز ادبی بسیاری همچون جایزه ادبی یان میخالسکی سوییس، جایزه ادبی من بوکر آسیا، جایزه ادبی هوشنگ گلشیری و نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه را به دست آورد. دولت آبادی در کتاب کلیدر از رنج و محنت قبایل چادرنشین خراسان سخن می گوید. و این سخن آنقدر به قلب فرود می آید که دولت آبادی این کتاب را “یک یادگاری برای مردم آینده” می نامد. به راستی که یادگاری ارزشمندی است. به ویژه در دوره ای که تکنولوژی و مدرنیته سبک زندگی همه را تغییر داده است. دیگر کسی نمی داند گذشتگانمان چطور به سختی گندم دستچین می کردند و یا چطور برای نجات دام هایشان دست و پا می زدند.

قصه کتاب کلیدر چیست؟

کلیدر بین سال های 1325 و 1327 را روایت می کند. زمانی که فضای سیاسی ایران متاثر از فضای ملتهب جهان پس از جنگ جهانی دوم بوده است. کلیدر سرنوشت تراژیک گل محمد کلمیشی یکی از رعیت های چادرنشین کرد است که به سبزوار خراسان کوچ کرده اند. با اینکه داستان با مارال، دختری که نامزد و پدرش در زندان گرفتار است شروع می شود اما شخصیت اصلی کتاب، گل محمد کلمیشی است. گل محمد پسر عمه مارال که به تازگی از خدمت سربازی برگشته، با همسر دوست و هم رزمش که در جنگ کشته شده، ازدواج می کند. زیور زنی نازاست اما عاشقانه گل محمد را دوست دارد. در این میان با ورود مارال به چادر کلمیشی ها، گل محمد و مارال دلباخته هم می شوند. مارال که در تب و تاب عشق گل محمد افتاده، با او ازدواج می کند. نامزد سابق مارال پس از آزادی از زندان برای انتقام پا پیش می گذارد. با اینکه شخصیت های متعدد و قصه های بسیاری را در کلیدر می خوانید اما موضوع اصلی کتاب کلیدر حول تنگدستی و فقر این خانواده می چرخد. گل محمد که از تنگدستی به ستوه آمده تصمیم می گیرد هر طور شده خانواده خود را از فقر نجات دهد. برای این کار او به یک یاغی سرکش تبدیل می شود. یاغی ای که در نقش رابین هود است. از اربابان زورگو می دزدد و به مردمان نیازمند اهدا می کند.

آیا قصه کتاب کلیدر واقعی است؟

رمان کلیدر به سبک واقع گرایی نوشته شده است. محمود دولت آبادی ادعا می کند که تمامی وقایع و شخصیت ها وجود داشته اند. عکسی از گل محمد کلمیشی همراه با بیگ محمد برادر بزرگتر وی در روزی که آن ها دستگیر و به اعدام رسیده اند را مشاهده می کنید.

جسد گل محمد در وسط تصویر

داستان کلیدر اولین بار از زبان پدر محمود دولت آبادی نقل شده است. محمود دولت آبادی که پدرش را بزرگترین آموزگار زندگی خود می داند، این قصه را با تخیل خود آمیخته و رمانی شگفت انگیز را از آن خلق کرده است.

کلیدر کجاست؟

کلیدر نام کوهی است که در میان شهر سبزوار و نیشابور واقع شده است. دولت آبادی اهل همان دیار است. او از کودکی انواع کارهای طاقت فرسا همچون چوپانی، کار روی زمین سخت و پینه دوزی را انجام داده و رنج و فقرهای بسیاری را دیده است.

واقعیت های زندگی شخصیت های کتاب

درست است که هر شخصیتی در کلیدر واقعی بوده و وجود داشته اما بسیاری از مردم سبزوار می گویند که شخصیت ها دستخوش تغییر شده اند. مثلا “پری” دختر گل محمد کلمیشی ادعا کرده که قصه آن طور نیست که در داستان روایت شده. مارال را دختری می داند که عاشق گل محمد شده اما شوهر داشته و این موضوع باعث می شود تا گل محمد دست رد به سینه او بزند. سرنوشت مارال هم به مرگ ختم می شود. جایی که از تب عشق نمی تواند تاب بیاورد. مارال خودش را از صخره ای به پایین پرتاب می کند.

عده ای هم بر این باورند که اصلا گل محمد قهرمان نبوده و کاملا یاغی محسوب می شده. به گونه ای که بسیاری از اهالی روستا تمایل به دستگیری او داشتند.

اصلی ترین مستند از شخصیت های داستان کلیدر را می توان در کتاب «کلیدر در اسناد و واقعیات» نوشته کلیم الله توحدی مشاهده کرد.

کتاب کلیدر نامزد جایزه نوبل ادبیات

کلیدر دومین رمان بلند جهان است. این کتاب در 10 جلد و 2836 صفحه منتشر شده است. کتابی که یک قدم تا نوبل برای محمود دولت آبادی داشت اما محمود دولت آبادی به خاطر شرایطی که داشت، از این جایزه بزرگ دست کشید. دانشگاه میشیگان در آمریکا به دولت آبادی دعوتنامه ای فرستاد و پیشنهاد بورس 9 ماهه داد. اگر دولت آبادی این بورس را می پذیرفت و اجازه می داد کلیدر به انگلیسی ترجمه شود، قطعا جایزه نوبل را از آن خود می کرد. اما او این دعوت را به خاطر نوشتن روزگاری که سپری شده نپذیرفت.

نسخه صوتی کتاب کلیدر با مشارکت نشر صوتی آوانامه

کلیدر از آن دسته کتاب هایی است که بارها خواسته اند سریالش را بسازند اما به هر دلیلی موفق نشده اند. این اثر فاخر به تازگی توسط گروهی از گویندگان خبره به نسخه صوتی تبدیل شده است. نسخه صوتی کتاب کلیدر برای افرادی که اشتیاق دارند این کتاب را بخوانند اما فرصت ندارند بسیار مناسب است. بیش از 100 گوینده برای ساخت این نسخه صوتی گرد هم آمدند. معروف ترین گوینده اثر کلیدر، آرمان سلطان زاده است. کیهان کلهر نیز در این اثر به صورت افتخاری حضور دارد. اثری که ساخته شده به گونه ای است که با هر بند آن گویی که سریالی را مشاهده می کنید. همین قدر تصویری و زیبا!

صدای محمود دولت آبادی در نسخه صوتی کتاب

محمود دولت آبادی در کتاب صوتی کلیدر به صورت افتخاری حضور داشت. در ادامه بخشی از کتاب صوتی کلیدر با صدای محمود دولت آبادی را می شنوید.

[aparat id=’oH5D3′]

به نظرم صوتی شدن داستان کلیدر خدمت بزرگی برای شناساندن این اثر هنری بوده است. در این صورت شما می توانید حتی در هنگام رانندگی، کار در خانه و پیش از خواب به صدای زیبای گویندگان این اثر گوش فرا دهید. و دومین کتاب بلند جهان را بدون آن که سختی خوانشش را داشته باشید، بخوانید. خرید نسخه صوتی کتاب کلیدر در اپلیکیشن فیدیبو امکان پذیر است.

درباره نثر کتاب

با اینکه نثر کتاب کلیدر نثر فاخر محسوب می شود اما آنقدر هنرمندانه و ظریف نگاشته شده که هر فردی می تواند با آن ارتباط بگیرد. سادگی و در عین حال قابل فهم بودن متن، باعث شده تا هر کسی با هر میزان سوادی بتواند با این نثر ارتباط بگیرد. نثر کتاب کلیدر روان و شعرگونه است. زبان پارسی در خلق این اثر به گونه ای به کار رفته که گمان می کنی شعر می خوانی. تلفیق کلمات با هم و تعابیری هنرمندانه ای که به کار رفته، این اثر را جدای اثرهای دیگر می کند که به سبک پارسی نوشته شده است. زبان محاوره ای مردم در آن دوره و الفاظی که گاها رکیک است هم در این کتاب دیده می شود. همه چیز همان گونه است که باید باشد. واقعی و درست!

بریده هایی از کتاب و آشنایی با نثر آن

چشم بینا در خرمن آتش و دودی که از دل زبانه میکشد گم میشود. چشم آنگاه مِیدانی برای دیدن دارد، که آتش و دود فرونشسته باشد؛ که جنون فروکش کرده باشد و بر گورهای سوخته، آرامش بال انداخته باشد. چشم بینا، درونِ دودی سودا کور است.

پیرمرد، گردن کوتاه خود را میان شانه‌های پهنش فرو برده و خاموش بود. نه حال، که همیشه بی زبان و بی کلام بود. گاهی، تنها گاهی تک کلمه ای از میان لب‌ها به بیرون پرتاب میکرد. نه به جهتی و مقصودی. نه. کلمه را در هوا رها میکرد. می‌پراند. از خود دورش میکرد. مثل اینکه از جانش لبریز شده باشد. فزون از گنجایش. و این بیشتر وقت‌ها نه کلمه، که صدا بود. صدایی نامفهوم. صدایی که خود پیرمرد میتوانست بداند چیست. اما چه اهمیتی داشت؟ کلمه، صدا، یا هر چیز دیگر، در نظر پیرمرد همان کاربرد معمول را نداشت. تکه ای زیادی بود که پیرمرد از روح خود بیرونش می‌انداخت. یک جور واکنش. انگار یک حرکت ناگهانی دست، بالا انداختن شانه، یا تکان دادن سر. پرهیز از خروش بود. دور ماندن از انفجار. سنگ صبوری کو؟